Bir işçinin askerliğinin ayrılması mümkündür. İşçi bunun için yazılı bir açıklama beyanı verir ve iş akdini fesheder ancak buna dayanarak belirli haklardan yararlanabilmek için askerliğin kanıtlanması gerekir. Bunun için iş akdini fesih dilekçesine askerlik sevk belgesini mutlaka eklemek gerekir.
Askerlik Sebebi ile İşten Ayrılan İşçi Kıdem Tazminatı Alınabilir mi?
Bir işçinin normal koşulları kendi talebiyle ayrılması halinde kıdem tazminatı alma hakkı yoktur ancak bu durumun askerlik nedeni ile olması halinde farklılık ortaya çıkması. 4857 numaralı İş Kanunu m.120 olarak adlandırılan “ 25.8.1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun 14. maddesi hariç diğer maddeler yürürlükten kaldırılmıştır . “ 1475 sayılı İş Kanunu m.14 mevcut ise “ Bu Kanuna tabi olağan hizmet akitlerinin:
………….
- Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla,
…………..
İşçinin işe başlamasının başlamasından itibaren hizmet faaliyetinin devam ettirilebilmesi için her geçen tam yıl için işverene işçiye 30 günlük ücretin kıdem tazminatı ödenir. Bir harfle artan süreler için aynı oran üzerinden ödeme yapılır.” .
Bahsedilen kanun hükümleri uyarınca askerlik hizmeti sebebiyle işten ayrılan personel kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. İşçinin bu hakkı kazanabilmesi için iş yerinde 1 yılını doldurmuş olması şarttır.
Bedelli Askerlik Yapan İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir mi?
Konuya ilişkin olarak mevcut olan mahkeme kararlarında bedelli askerlik sebebiyle işten ayrılanlara da kıdem tazminatı şartlarını sağlamak koşulu ile kıdem tazminatı verildiği görülmüştür.
İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi’nin 28. Hukuk Dairesi’nin 26.12.2019 tarih ve 2019/3156 Esas, 2019/3356 Karar sayılı ilamında;
“Kıdem tazminatına hak kazanma bakımından işçinin iş sözleşmesini muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle feshetmesi yeterli olup, askerliğin kısa süreli ya da bedelli olması önem taşımaz. 1475 sayılı Kanunun 14. maddesi “Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla” işten ayrılanların kıdem tazminatına hak kazanacağını düzenlemekle yetinmiş, muvazzaf askerlik hizmetinin ne şekilde yapılacağı, diğer bir ifade ile fiilen mi yoksa bedel ödemek suretiyle mi yapılacağı konusunda bir ayrım yapmamıştır. “ denilmektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2014/15064 E. , 2015/31360 K. sayılı 20.03.2014 tarihli kararında verilen karşı oy uyarınca;
“1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesiyle tanınan hakkın fiilen askerlik yapmak için mecburen işyerinden ayrılmak zorunda olanlara yönelik olması karşısında askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek yerine bedelini ödeyerek bu yükümlülükten kurtulan işçi 1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesinde tanınan haktan yararlanamaz.
Bu itibarla kıdem tazminatı talebinin reddi yerine kabulü doğru olmamıştır. Şeklindeki kanaatim nedeniyle aksi yöndeki sayın çoğunluk görüşüne katılamıyorum.” Yargıtay’ın çoğunluk görüşününde bedelli askerlik yapanlarında bu haktan yararlanabileceği olduğu açıktır.
Ancak belirtmek gerekir ki ücretsiz izin alarak bedelli askerlik yapan personeller kıdem tazminatı alamazlar, kıdem tazminatı için personelin kendi isteği ile işten ayrılması gerekir.
Askerliği Bittikten Sonra İşçi Aynı İşine Dönebilir mi?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesi bu durumu açıkça anlatmaktadır. Hüküm uyarınca:” “Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.”
İşverenler askerden dönen çalışanlarını eski işlerinde veya benzer pozisyonlarda yer varsa derhal işe almak zorundadır. Eğer boşluk yoksa ilk boşlukta bu yükümlülükleri devam etmemektedir. İşverenlerin askerlikten dönen işçiyi işe almamaları halinde kanun 3 aylık bir tazminat öngörmüştür.
1111 sayılı Askerlik Kanunu geçici madde 55. uyarınca “ Bu madde hükümlerinden yararlananlar temel askerlik eğitimi süresince çalıştıkları işyeri, kurum ve kuruluşlar tarafından aylıksız veya ücretsiz izinli sayılırlar. “ Bedelli askerlik yapan işçilerin iş akitlerinin bu süre boyunca askıda kalacağı askerlik bittikten sonra işe geri dönebilecekleri kabul edilmektedir. Ücretsiz izin ile bedelli askerlik yapanlar işten ayrılmadıkları için kıdem tazminatına hak kazanamayacaklardır. İş akdini fesh edip bedelli askerlik yapanlar için ise doktrinde farklı görüşler mevcuttur. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 31. maddesi “Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler” şeklinde başladığı ve ayrım yapmadığı için bedelli askerlik yapanların da bu haktan yararlanabileceği görüşünü savunanlar mevcuttur. (Şen,2001) Yargıtay’ın henüz bu konuda bir kararı mevcut değildir.
Askerliği Bittikten Sonra İşçi İşe Geri Alınmazsa İşe İade Davası Açabilir mi?
Askerlik sebebiyle iş sözleşmesini fesheden işçinin askerliği bittikten sonra işveren tarafından işe alınmaması durumunda işe iade davası açıp açamayacağına yönelik Yargıtay’daki hakim görüş işe iade davasının açılamayacağına ilişkindir.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi’nin 2014/11565 E. , 2014/11387 K. sayılı ve 07.03.2014 tarihli kararı uyarınca;
“Dosya içeriğine göre, davacının 09.03.2010-31.07.2012 tarihleri arasında davalı işyerinde tekniker olarak çalıştığı, davacı işçinin askerlik sebebi ile iş sözleşmesini kıdem tazminatını da almak suretiyle feshettiği anlaşılmaktadır. Davacının askerlik dönüşü işverence işe alınıp alınmaması yeni bir iş sözleşmesinin kurulması ile ilgilidir. Bu sebeple davacının işe iade isteğinde bulunması mümkün değildir.
Yukarıda belirtilen 4857 sayılı İş Kanunu’nun 31/4. maddesi, işverene askerlik sonrası işçiyi işe alma konusunda bir yükümlülük getirmiş ve başlatılmaması halinde cezai yaptırım olarak tazminat ödenmesini öngörmüştür.”
Sonuç olarak;
- İşçilerin askerlik sebebiyle iş akitlerini feshetmeleri mümkündür.
- İşçi eğer kıdem tazminatına ilişkin diğer şartları da sağlıyorsa askerlik sebebiyle işten ayrıldığında kıdem tazminatı alabilir. Bu durum bedelli askerlik yapanlar içinde geçerlidir.
- Ücretsiz izin alarak askerlik yapanlar kıdem tazminatı alamaz işten ayrılması ve 1 yıldır çalışma şartını sağlaması halinde bu haktan yararlanabilecektir.
- İşveren askerlik görevini bitirip dönen işçisine eski işi veya benzeri işlerde boşluk olması halinde iş sağlamakla yükümlüdür.
- Askerlikten dönen işçi için uygun bir boş pozisyonlar veya ilk ödemede işverenin iş sağlama tazminatı devam etmektedir.
- Kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin askerinden geri döndükten sonra işe başlamak istemesi halinde işveren işe almazsa 3 aylık ücret ücreti tazminatla çalışır.
- İşçinin askerden geri dönmesinden sonra işe alınmaması durumunda işe dönüş işleminin açılması mümkün değildir.
- Bedelli askerlik yapanların da işlerinde 1 yıl çalışması ve askerlik nedeniyle ayrılma halinde kıdem tazminatına hak kazanabilecektir.
- Bedelli askerlik yapanlar 1111 sayılı Askerlik Kanunu geçici madde 55. saklanmasına ücretsiz izinli sayılacaktır. Bu haklara rağmen çalışan askerlik açısından oldukça önemliler
Yazar Hakkında
