Bilişim Suçlusuna giden yol – İP

 
GİRİŞ:
 

            Bilgi teknolojilerinin gelişimine paralel olarak bilişim suçları diye tabir edilmeye çalışan yeni suç türleri ortaya çıkmaya başladı. Bu çalışma bilişim suçlularına ulaşmak için bugüne kadar kullanılan en etkili yol olan İP takibi hakkındaki tartışmalara bir alt zemin oluşturması amacıyla hazırlanmıştır.

1         Bilişim suçlarında ispat sorunu

 
Türk hukukunda bilişim suçlarının sınırı her ne kadar TCK md 525 ile çizilmeye çalışılmışsa da usul ve suçun tespiti ve suçlunun yakalanma usullerini belirten kuralların ve yöntemlerin belirgin olamaması konuyu bir çıkmaza sokmuştur.
 
Bilişim suçlarını konu alan hazırlık soruşturmalarının çoğunun takipsizlikle sonuçlanması, yargılama aşamasında ise delillerin yetersizlikleri, delillerin toplanması halinde bile söz konusu delillerin hukuken geçerli olamamaları nedeniyle bilişim suçları yargı sistemi içinde çözülemez hale gelmiştir.
 
Dar anlamda bilgisayar ve internet bağlantısı yoluyla işlenebileceği varsayılan bilişim suçları ile ilgili delillerin çoğu şüphesiz yine bilgisayar ve internet ortamlarında bulunabilecektir.
 
Ancak delil olarak elde edilen bu veriler bilgisayar ortamında tutulduğu için silinebilir, değiştirilebilir veya yenilenebilir olması nedeniyle hukuki anlamda pek de sağlam delil olarak görülememektedirler.
 
Oysa sanıldığının aksine bilgisayar ve internet dünyası kontrolsüz, herkesin başına uyruk hareket ettiği, yapılan işlemlerin anonim nitelikte olduğu türden bir dünya değildir. En azından konunun uzmanları için öyle değildir.
 
İnternette yapılan işlemler İP numarasının öğrenilmesi ve daha sonra bu numaradan internet bağlantısı yapılan telefonun ve dolayısıyla mekanın tespit edilmesiyle bir anlamda takip edilebilmektedir.
 
Teknoloji sorunu yarattığı gibi beraberinde çözümünü de sunabilmektedir. Ancak bu  sorunları çözmek için kullanılacak metodlar da çağın gerektirdiği normlara ulaşılabilmesiyle mümkün olabilecektir. Konuya ilişkin çarpıcı bir örnek vermek gerekirse;
 
TCK md.525’in ihlal edildiğinden bahisle bilişim suçları konulu bir suç duyurusunda bulunmanız halinde Savcı doğal olarak konun araştırılması için Emniyete bir yazı yazacaktır. Uygulamada bu genellikle adi suçların takibi için hazırlanan matbu bir formun doldurulması suretiyle gerçekleştirilmektedir. Genellikle bu formlarda ilgili emniyet biriminden;
 

• Yakınıcının yakınma ve kanıtlarının tesbiti
• Sanığın yüklenen suçtan savunmasının alınması
• Tanıkların olaya ilişkin ifadelerinin alınması
• Suçtan zarar görenin doktora sevki ile kesin raporunun alınması
• Olayın meydana geldiği yerin basit krokisinin çizilmesi
• Suçta kullanılan ya da suçtan elde edilen eşyaın zapt edilmesi
• Tamamlanacak soruşturma evrakının mevcutlu/ikmalen gönderilmesi

Talep edilmektedir. Görüldüğü üzere bu aşamada bu istemler doğrultusunda elde edilebilecek delillerin neler olduğu tartışmalıdır.
 
 

2         İnternet protokolleri

“Bilgi Ağı” üzerindeki bilgi iletimi ve paylaşımı bazı kurallar dahilinde yapılmaktadır. Bu kurallara kısaca “internet protokolleri”, ya da TCP/IP protokoller ailesi denir. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), bilgisayarlar ile veri iletme/alma birimleri arasında organizasyonu sağlayan, böylece bir yerden diğerine veri iletişimini olanaklı kılan pek çok veri iletişim protokolüne verilen genel addır. Bir başka değişle, TCP/IP protokolleri bilgisayarlar arası veri iletişiminin kurallarını koyar.[1]

Bu protokollere örnek olarak, internet üzerindeki bilgisayarlar arasında dosya alma/gönderme protokolü (FTP, File Transfer Protocol), Elektronik posta iletişim protokolü (SMTP Simple Mail Transfer Protocol), TELNET protokolü (Internet üzerindeki başka bir bilgisayarda etkileşimli çalışma için geliştirilen *login* protokolü) verilebilir. Adını sıkça duyduğumuz WWW (ya da web) ortamında birbirine bağlanmış farklı türden objelerin iletilmesini sağlayan protokol ise Hyper Text Transfer Protocol (HTTP) olarak adlandırılmaktadır. TCP/IP protokolü aynı zamanda, diğer iletişim ağlarında da kullanılabilir. Özellikle pek çok farklı tipte bilgisayarı veya iş istasyonlarını birbirine bağlayan yerel ağlarda (LAN) kullanımı yaygındır.[2]
 

3         İNTERNET ADRESİ NEDİR? ALAN(IP) ADI VE IP NUMARASI NE DEMEKTİR?

3.1      Domain name system (Alan adı sistemi)

İnternet’e bağlı her bilgisayarın kendine özgü bir adresi vardır. Domain Name System (DNS) olarak adlandırılan hiyerarşik bir isimlendirme sistemi ile (Internet adresi), internete bağlı bilgisayarlara ve bilgisayar sistemlerine isimler verilir. DNS de aslında bir TCP/IP servis protokolüdür. DNS, ‘host’ olarak adlandırılan internete bağlı tüm birimlerin yerel olarak bir ağaç yapısı içinde gruplandırılmasını sağlar. Bu şekilde, bütün adreslerin her yerde tanımlı olmasına gerek kalmaz. Örnek olarak, itu.edu.tr altında, ehb.itu.edu.tr, onun altında da, titan.ehb.itu.edu.tr vb seklinde dallanmış bir çok adres olabilir.[3]

3.2       IP(İnternet prorocol) numarası

Her bir internet adresine 4 haneli bir numara karşılık gelir. a.b.c.d seklindeki bu numaralara IP (Internet Protocol) numaraları denir. burada, a,b,c ve d 0-255 arasında değişen bir tam sayıdır. (32 bit adresleme sistemi). Örnek olarak aurora.eng.bahcesehir.edu.tr için bu numara 193.255.84.10 ‘dur.
Her internet adresinin ilk kısmı bulunduğu domain’in network adresini, son kısmı ise makinenin (host) numarasını verecek şekilde ikiye bölünür.[4] Bir bilgisayar ağında bulunan makinelerin miktarına göre makine numarası için ayrılan kısmın daha büyük veya daha küçük olması gerekebilir. Değişik ihtiyaçlara cevap verebilmesi açısından IP adresleri asağıdaki şekilde gruplanmıştır.

• Class A network adresleri 1.0.0.0 adresinden 127.0.0.0 a kadar olan aralığı kaplarlar. Her networkte kabaca 1.6 Milyon makine bulunabilir
• Class B network adresleri 128.0.0.0 adresinden 191.255.0.0 adresine kadar olan aralıktadır: 16065 network adresi ve her networkte kabaca 65500 makine bulunabilir
• Class C network adresleri 192.0.0.0 adresinden 223.255.255.0 adresine kadar olan aralıktadır. Herbiri 254 makineden oluşan yaklaşık 2 milyon network adresi barındırır.
• Class D 224 ve 254 arasında kalan adresler herhangi bir newtwork tanımlamazlar, ileri kullanımlar için rezerve edilmişlerdir.

127.0.0.1 adresi ve 127.0.0.0 Network’u test ve geliştirme için kullanılır. 127.0.0.1 adresi her makinenin kendisini tanımlar buraya gönderilen her şey, sanki bir başka network’ten geliyormuş gibi makinenize geri dönecektir.[5] Bu sayede herhangi bir network bağlantısı olmadan bazı denemeler yapılarak network yazılımları geliştirilebilir.

3.3      Domain adreslerinin dağıtımı

Domain adreslerinin dağıtımı NIC (Network Information Center) tarafından yapılır, daha sonra her domain sahip olduğu adresi kendi ihtiyaçlarına gore parçalayarak dağıtabilir. Önceleri internet kullanımı bu kadar yaygın olmadığından, IP numaralarının kurumlara dağıtımında çok “bonkör” davranılmıştır. 1990’lı yılların sonlarında ise, IP numaralarının bitmeye başladığı görülünce yeni bir adresleme stratejisine doğru da gidilmiştir.[6] Bu adresleme sisteminde 128 bit uzunluğunda bir sistem kullanılmıştır. IPv6 olarak adlandırılan yeni adresleme sisteminde, teorik olarak, 340 trilyon kere trilyon kere trilyon adet (340’ın yanına 37 sıfır daha koyun !!) bilgisayarı adreslemek mümkündür. Bu sayı IPv4 için (32 bit adresleme sistemi) 4 milyar idi. [7]
Bu IP numaralarına (domain adreslerine) karşılık düşen bir makine ismi de bulunur. [8]Bu sayede makinelerin isimleri daha kolay akılda kalır. Her domain’de o domaine ait IP numaraları ile bu isimler arasında geçişi sağlayan bir servis (Domain Name Service) bulunur. Bu servis aynı zamanda diğer domain’lere ait isimleri ilgili DNS’lere sorarak öğrenir.
Örneğimize geri dönecek olursak. Bahçeşehir Üniversitesi bir kaç tane Class C network numarasına sahiptir. (193.255.84.0, 193.255.85.0) .bahcesehir.edu.tr domaininde bulunan tum IP numaraları 193.255.84. ya da 193.255.85. ile başlar. Bunlar birer network tanımlar. Bu ağdaki tüm bilgisayarların adresleri “.bahcesehir.edu.tr” ile biter. Ayrıca, istenirse, bağımsız alt alanlar da oluşturulabilir. Söz gelimi, Mühendislik Fakültesi için “eng.bahcesehir.edu.tr” tanımlanmıştır. Burada eng, üst ağ altındaki başka bir alt ağı tanımlar. Söz gelimi bu ağda yer alan aurora ismi verilen makinenin IP numarası 193.255.84.10 aurora.eng.bahcesehir.edu.tr şeklindedir.
Dikkat edilirse bir host numarası 1 den 254 e kadar 254 farklı değer alabilir. Zira 0 ve 255 bu numaralandırmada özel anlamlar içerirler. 0, network’u tanımlarken 255 de o network’teki tüm hostları tanımlar.
Bilgisayarlar birbirlerini IP numaralarından tanırlar. İnsanların aklında kolay kalsın ve hiyerarşik yapılanma rahat yapılsın diye bunlar alt ağlar, makina adları gibi isimlendirmelere tabi tutulurlar. Yukarda görüldüğü gibi, internete bağlı her bilgisayarın (teorik olarak) bir IP numarası, ve o numaraya karşılık gelen de bir gerçek adı vardır. İki mekanizma arasındaki dönüştürmelerden DNS sorumludur.
 
DNS, ayrıca, İnternet adresini nümerik adrese çevirir. Domain’ler hiyerarşik DNS adresleme sistemi içindeki farklı yapıları temsil ederler. Her domain kendi içinde bağımsız bir topluluktur. Doğal olarak, herkes kafasına göre gelişi güzel internet domain ismi ve IP numarası alamaz. Network Information Center (NIC)‘e bunun için başvurmak gerekir. Aksi taktirde karmaşayı siz düşünun!!! Türkiye için bu numaraların dağıtımı ODTÜ, Ulaknet ve TTNet tarafından (ticari kullanımlar için) yapılmaktadır.[9]

4         Ülkemizde alan adı ve ip numarası dağıtımı

Ülkemizde alan adı ve ip numaralarını dağıtımı ODTÜ, Ulaknet ve TTnet tarafından yapılmaktadır.
1992 yılından beri Avrupa’da IP numarası dağıtımı Yerel Internet Kayıt Merkezleri (Local Internet Registries) tarafından yapılmaktadır. ABD’de bulunan Global Internet Registry, Avrupa bölgesindeki IP numarası dağıtım yetkisini RIPE NCC (Reseaux IP Europens Network Coordination Center) organizasyonuna vermiştir. RIPE NCC’de elindeki IP numarası bloklarını Avrupa’daki ülkelerde Yerel Internet Kayıt Merkezleri aracılığı ile dağıtmaktadır. [10]
Türkiye de IP numarası dağıtım yetkisi RIPE tarafından ULAKBİM’e verilmiştir.
IP numaralarında yakın bir gelecekte ortaya çıkması beklenilen darboğaz nedeni ile IP numarası dağıtımı kontrollü olarak yapılmakta ve verilecek IP numarası sayısı başvuran kuruluşun ihtiyacını karşılayacak şekilde belirlenmektedir. ULAKBİM tarafindan şu anda sadece C-sınıfı adres dağıtımı yapılmakta, B-sınıfı adres talepleri ise RIPE tarafından değerlendirilmektedir. (Basvuru yine ULAKBİM’e yapılmalıdır.)
IP numaralarında oluşan darboğaz konusunda dünya çapında çalışmalar devam etmekte olup yakın bir gelecekte köklü bir çözümün oluşturulması beklenmektedir. Bu sebepten dolayı kurumların ihtiyaçlarının ötesinde IP numarası talebinde bulunmaması istenmektedir. Aksi halde uzun süreli kullanılamayan IP numaralarının kurumlardan geri alınması gündeme gelebilmektedir.

5         IP numarası nasıl tespit edilir?

5.1       Kendi bilgisayarınızın IP numarasının öğrenme

Windows işletim sistemi kurulu bilgisayarlarda IP numarasını öğrenmek için iki yol vardır. Bunlardan birincisi Ms-Dos ortamına  geçip ipconfig komutunu yazarak diğeride  BAŞLAT menüsündeki ÇALIŞTIR  penceresine winipcfg veya cmd komutunu yazarak. IP adresi, alt ağ maskesi ve varsayılan ağ geçidi numaralarına ulaşabilirsiniz.

5.2       Diğer bir bilgisyarın IP numarasını öğrenme

5.2.1     3.şahısla aktif olarak bir bağlantı olmaması halinde

Eğer bir işlemin hangi IP numarası tarafından yapıldığını öğrenmek istiyorsanız ve bu işlem sizin o an için taraf olmadığınız, mesela bir sitenin forum bölümüne bırakılan mesaj, yetkiniz olmadan yapılmış bir bankacılık işlemi, kredi kartınızla yapılmış olan bir alışveriş vb. bu sitenin yöneticilerine ulaşmalısınız. Site yöneticileri bu işlemlerin hangi zaman aralığı içerisinde ve hangi IP numarası tarafından gerçekleştirildiğini içeren kayıtları tutmaktadırlar.

5.2.2     Sohbet programıyla kurulan bir bağlantı halinde

İcq, mirc, yahoo Messenger, Windows Messenger vb. günümüzde en çok rağbet gören sohbet programlarındandır. Sohbet ettiğiniz kişinin IP numarasını öğrenmek ise çeşitli yöntemlerle mümkün olabilecektir.

Örneğin İCQ programında ICQ kullanıcılarının ip numarasını, normalde bir kullanıcının IP numarasını info bölümündeki Current/ Last  İP number bölümünde görebilirsiniz. Ancak eğer kullanıcı İP numarasını gizlemek istemiş ve / Security & Privacy / Security / IP Hidding kutucuğu işaretlemiş ise kullanıcının ip numarasını göremezsiniz. Ancak internette çeşitli kullanıcılar tarafından bu numaraların da gösterilmesini sağlamak için programlar hazırlanmış durumdadır. Bu programları bilgisayarınıza yükledikten sonra karşıdaki kullanıcını IP numarasını görebilirisiniz. İlk bakışta hileli bir davranış gibi görünen bu durum karşı kullanıcının IP numarasını gizlemedeki maksadına paralel bir düşüncenin ürünüdür. Görüldüğü üzere teknoloji kendi sorunlarıyla beraberinde çözüm yollarını da getirebilmektedir.

5.2.3     E-mail vasıtasıyla kurulan bir bağlantı halinde

Outlook türü programlara sahip kullanıcıların Gelen e – postaların ‘internet protokol numarasını (IP nosu)’ belirlemek. İçin  ekranın sol üst köşesindeki ‘dosya/seçenekler/özellikler/ayrıntılar bölümüne girip sağ alt köşedeki ileti kaynağı bölümüne tıklanınca iletinin kimden alındığı (received from) bölümünden maili gönderenin internet protokol numarasını yani IP numarası bulunabilir.

Örneğin Microsoft Outlook XP kullanılıyorsa gelen mailin üzerine sağ tıklayıp seçenekler bölümüne girildiğinde alt kısımda “internet üst bilgileri” başlıklı bir alan görülecektir.B u alandan mail gönderen kişiye ait bilgilere ulaşılabilir.

Mailler eğer bir program aracılığı ile değil de sunucunun üzerinden okunuyorsa maili html formatında kaydedip “internet üst bilgileri”ne ulaşmak mümkündür.

6         IP numarasın kime ait olduğu nasıl tespit edilir?

Çeşitli yöntemlerle elde edilmiş olan IP numarasının kime ait olduğunu öğrenmek için www.ripe.net veya http://combat.uxn.com   adresine girip whois bölümünden sorgulama yaptırılabilir. Burada aradığınız sonuca ulaşamazsanız ARIN Whois Database , APNIC Whois Database ve LACNIC Database adreslerinde de sorgulama yapılabilir. Bu sorgulama sonucunda verilen IP numarası hakkında detaylı bilgilere ulaşılabilmektedir.

Aynı şekilde ULAKBİM (Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi) ‘in www.ulakbim.gov.tr adresindeki Whois veri tabanından da yararlanılabilir.

7         IP numarasına ilişkin bilgilerin içeriği

Belirlenen IP numarası veri tabanında sorgulatıldığında ortaya çıkılan veriler bu numaranın hangi İnternet Servis sağlayıcı tarafından sağlandığına ilişkin bilgiler içerir. Örneğin; netname (Network Name)Network ismini ;  descr (description) Organizasyonun kisa tarifi ; country ülke kodunu ; admin-c (admin contact) Basvuru yapılan network’un idari yoneticisi ;tech-c (technical contact).Başvuru yapılan network’un teknik yöneticisini belirtir.

8         IP numarasının kime ait olduğunun tespitinden sonra yapılması gerekenler;

8.1       Kişisel bağlantılar

İnternete evlerden internet servis sağlayıcılar aracılığıyla Superonline, e-koley, ttnet, kablonet vb. aracılığıyla bağlanılabiliyor. Eğer böyle bir İSS nın sağladığı bir IP numarası ile karşılaşıldığında bu numara ile ilgili ayrıntılara ilgili kuruma başvurularak ulaşılabilir. Bu bilgilere genellikle adli makamlar aracılığıyla ulaşılabilmektdeir. Ayrıca İSS’lerin tuttuğu kayıtların hangi dönemi kapsadığı da önemli bir husustur. Yasal düzenleme olmamakla birlikte kayıtların sistemde tutulma süreleri her İSS farklı olabilmektedir. Genelde bu süre bir yıldır. Bu da uygulamada büyük problemler yaşanmasına sebep olmaktadır.
 

8.2       Kurumsal bağlantılar

İşyeri yüzlerce bilgisayara sahip olabilir. Ancak işyerindeki her bilgisayar, tek servis sağlayıcısı üzerinden çalıştığı için dışarıda tek bir IP ile temsil edilir. Şirkete ait IP numarasını yine ‘http://combat.uxn.com’ sitesinden bulabilirsiniz. Bu noktadan sonra, şirketteki hangi bilgisayarın sorumlu olduğunu bulmak gerekiyor. Her bilgisayarın şirket bünyesinde kendi ‘özel IP’si bulunuyor. Bu ‘özel IP numarası’ da şirkette mevcuttur.

8.3       Kamusal bağlantılar

Bu tür bağlantılarda da kamu kurumuna kadar ulaşmak mümkündür. Örneğin bir iletinin Rekabet Kurumu’ndan gelmiş olduğu kolaylıkla tespit edilebilir. Ancak bu iletinin hangi bilgisayardan geldiğini tespit edebilmek için ilgili kurumun log kayıtlarının incelenmesi gerekebilecektir.

8.4       Gsm bağlantılar

Bu tür bağlantılarda telsim veya turkcell gibi kurumlara rahatlıkla ulaşılabilecektir. Bu kurumlara başvurulduğu takdirde tutukları loglardan o iletinin hangi gsm numarasından yönlendirildiği belirlenebilecektir.

8.5       İnternet cafeler

Sanal suçlu’nun en zor yakalanabileceği tek yöntem, internet cafelerini kullanmasıdır. Çünkü art niyetli kişi e – maili attıktan sonra oradan uzaklaşabilir. Yine ‘http://combat.uxn.com’ sitesinden bulacağınız IP numarası, bu durumda bir internet cafeye ait olacaktır. Ve sanal suçlu, ancak sürekli aynı internet cafeye gidip bilgisayar kullanırsa, adli merciler tarafından sanal takipten canlı takibe geçilerek bulunabilecektir.

9         İp numarasının güvenilirliği

Bilişim suçlarının faillerinin tespitinde bu kadar öneme sahip IP numaralarının gizlenmek veya değiştirilmek suretiyle kullanıcıların yanıltılabilmesi mümkündür.  Bu durum çeşitli programlar veya yöntemlerle yapılabilmektedir. Burada bu tip işlemlerin ayrıntılı olarak nasıl yapıldığında yer verilmeyecek sadece IP numaraları üzerinde hileler yapılabildiğine işaret edilecektir.

9.1      IP Spoofing

Yaptığınız bağlantıda IP adresinizi karşıdaki bilgisayara farklı gösterme işlemine IP Spoofing denir. IP Spoofing iki şekilde yapılabilir. Proxy/Socks sunucularını kullanarak, veya IP paketlerini editleyerek. Proxy/Socks sunucusu kullanmak basit bir yöntemdir. Daha çok web/IRC bağlantılarında IPyi gizlemek için kullanılır. IP paketlerini editleyerek yapılan IP Spoofing çok etkilidir ve genel olarak D.o.S saldırılarında veya session-hijacking yönteminde kullanılır.[11]

9.1.1     PROXY/SOCKS KULLANIMI:
İnternette gezdiğiniz sitelerin sizin IP adresinizi loglarında tutmaması için, kullandığınız browserın bağlantı ayarlarına girerek bir proxy sunucusu üzerinden bağlantı yapmasını sağlayabilirsiniz. Bu şekilde siz aslında proxy sunucusuna bağlanmış olurken, proxy sunucusu sizin yerinize hedef bilgisayara bağlanmış olacaktır.[12]

9.1.2    IP PAKETLERİNİ EDİTLEMEK
Bu basit proxy/socks yöntemi bir çoklarının işini görse de en etkili IP Spoofing yöntemi paketleri editlemektir. Eğer ileri düzeyde TCP/IP bilginiz varsa, IP paketlerin editlenmesi fikri size yabancı değildir. Eğer IP paketlerindeki kaynak adreslerini editlerseniz, IP spoof yapılmış paketler elde edersiniz. UDP/TCP/ICMP/IGMP paket yapıları, 3way handshaking ve Seq# ile Ack# karşılaştırmalarını bilmeden IP paketlerinin editlenerek nelerin, nasıl yapılabileceğinden bilinebilmesi de maalesef mümkün değildir.

9.2      Big brother türü  programlar

Big Brother programı bir ağ üzerinde birbirine ve ağa bağlı bilgisayarların IP numaralarına göre ağdaki aktivitelerini görüntülemek ve gözetlemek üzere yapılmıştır.[13] Basit ara yüzünde öncelikle ana sunucunun ismini ya da IP adres numarasını girdikten sonra aynı ağa bağlı diğer makineleri hiyerarşik bir mantıkla görebilirsiniz. İstenildiği zaman diğer makinelere ping atabilir ve daha sonra da çok ayrıntılı bir log raporu alabilirsiniz.

10   Değerlendirme ve sonuç

Yukarıda kısaca izah edildiği üzere aslında İP ortamı uçsuz bucaksız bir deryadır. Bilişim suçlularına giden yol muhakkak İp’den geçmektedir. Parmak izi ve dna tespiti gibi işlemlerden çok daha etkilidir. Bu nedenle bilişim suçları ile ilgili soruşturmayı yürüten birimlerin bu ipucu hakkında çok iyi bilgi ve donanıma sahip olmaları gerkmekteir. Zira bütün dünyada bilişim suçluları kendilerini kovalayanlardan daima on adım öndedir.