COVID-19 döneminde iş hayatında işlerin sürekliliği için büyük bir araç haline gelmiş uzaktan çalışma yöntemi , Uzaktan çalışmaya dair esasları düzenleyen “Uzaktan Çalışma Yönetmeliği”, 31419 sayılı 10 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Aile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının çalışmalarıyla çıkarılan yönetmelik, işçiler ve işverenler arasındaki uzaktan çalışmanın esaslarını düzenliyor.
Uzaktan Çalışma
Yönetmeliğin 4/c maddesine göre uzaktan çalışma; “İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisini ifade eder.”
Uzaktan Çalışan
Yönetmeliğin 4/b maddesine göre uzaktan çalışan; “İş görme ediminin tamamını veya bir kısmını uzaktan çalışarak yerine getiren işçiyi ifade eder.”
Uzaktan Çalışma Yönetmeliğinin Düzenlediği Hususlar
Yönetmelik ile getirilen en önemli husus, uzaktan çalışmanın işçinin onayı ve işçiyle yapılacak iş sözleşmesinde açıkça belirtilme zorunluluğudur. Yönetmeliğin 5. maddesine göre;
“(1) Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmeleri yazılı şekilde yapılır.
(2) Sözleşmede; işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer alır.”
İş Araçlarının Temini
Uzaktan çalışan işçiye verilecek malzeme ve iş araçlarının temini de Yönetmelik’in 7. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre;
“(1) Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa işveren tarafından sağlanması esastır. Bu malzeme ve iş araçlarının kullanım esasları ile bakım ve onarım koşulları açık ve anlaşılır bir şekilde uzaktan çalışana bildirilir.
(2) İş araçlarının işveren tarafından sağlanması halinde, bunların işçiye teslim edildiği tarihteki bedellerini belirten iş araçları listesi, işveren tarafından yazılı olarak işçiye teslim edilir. İşçiye teslim edilen belgenin işçi tarafından imzalı bir nüshası ise işveren tarafından işçi özlük dosyasında saklanır. İş araçlarının listesi, iş sözleşmesi içerisinde veya sözleşme tarihinde iş sözleşmesine ek olarak düzenlenirse ayrıca yazılı belge düzenlenmesi şartı aranmaz.”
Uzaktan Çalışmadaki İşçinin Çalışma Süreleri
Yönetmelik’in 9. maddesinde çalışma süreleri düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “ Uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığı ve süresi iş sözleşmesinde belirtilir. Mevzuatta öngörülen sınırlamalara bağlı kalmak koşuluyla taraflarca çalışma saatlerinde değişiklik yapılabilir. “
Fazla mesai, Yönetmelik’in 9. maddesi uyarınca işverenin yazılı talebi ve işçinin kabulü üzerine mevzuat hükümlerine göre yapılır.
Uzaktan Çalışma ve Verilerin Korunması
Uzaktan çalışmada da işveren ve işçi arasında veri paylaşımı olması kaçınılmazdır. Yönetmelik, uzaktan çalışmada verilerin korunması konusunda işverene de işçiye de yükümlülükler getirmiştir.
Yönetmelik’in ‘Verilerin Korunması’ başlıklı 11. maddesine göre;
“(1) İşveren; uzaktan çalışanı, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirir ve bu verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri alır.
(2) İşveren, korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirler.
(3) Verilerin korunması amacıyla işveren tarafından belirlenen işletme kurallarına uzaktan çalışanın uyması zorunludur.”
Uzaktan Çalışmanın Yapılamayacağı İşler
Yönetmelik’te uzaktan çalışma yapılamayacak işler de 13. maddede belirtilmiştir. Bu işler tehlikeli kimyasal ve radyoaktif maddelerle çalışma ve milli güvenlik gibi hususların bulunduğu işlerdir. Bu maddeye göre;
“(1) Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.
(2) Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenir.”
Uzaktan Çalışmaya Geçiş
Yönetmelik, uzaktan çalışmanın hali hazırda uygulandığı hususunu gözeterek, uzaktan çalışmanın bir iş sözleşmesiyle doğrudan belirlenebileceği gibi hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışmaya geçilebileceği hususunu da düzenlemiştir.
Bu madde iş ilişkisinin doğrusan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabileceği veya halihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebileceği belirtilmiştir.
Ancak Yönetmeliğin 14/6. maddesine göre “Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.”
Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği̇ Hakkında Yönetmeli̇k’in 3/1/b maddesi uyarınca zorlayıcı sebep şu şekilde düzenlenmiştir; “Zorlayıcı Sebep: İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkenlerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade eder.”
Bu madde uyarınca, COVID-19 salgın hastalık döneminde toplum sağlığını korumak adına işçinin talebi veya onayı aranmaksızın işçi uzaktan çalıştırılabilir.
Uzaktan çalışmaya geçiş başlıklı 14. maddeye göre, geçiş için yapılması gerekenler aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;
“(1) İş ilişkisi doğrudan uzaktan çalışma sözleşmesi ile kurulabilir veya hâlihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi, işçinin ve işverenin anlaşması halinde, uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülebilir.
(2) İşçinin, uzaktan çalışma yapma talebi ile ilgili hususlar aşağıdadır:
- a) Talep yazılı olarak yapılır.
- b) Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
- c) Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.
(3) Talebe ilişkin değerlendirme sonucunun otuz gün içinde işçiye talebin yapıldığı usulle bildirilmesi esastır.
(4) Talebin kabul edilmesi halinde 5 inci maddede belirtilen hususlara uygun şekilde sözleşme yapılır.
(5) Uzaktan çalışmaya geçen işçi, ikinci fıkrada belirtilen usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir. İşveren, söz konusu talebi öncelikli olarak değerlendirir.
(6) Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.”
Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile düzenlenen diğer hususlar aşağıdaki gibidir;
- Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesi mutlaka yazılı şekilde yapılmalıdır.
- Çalışma mekanı önceden düzenlenebilir. Çalışma mekanının düzenlenmesinden doğacak masraflar işçi ve işveren tarafından birlikte belirlenmelidir.
- İş araçlarının temini aksi kararlaştırılmamışsa esas olarak işveren tarafından sağlanmalıdır. Ayrıca bu iş araçlarının bir listesi, yazılı olarak işçiye teslim edilmeli veya iş sözleşmesinin içerisinde ya da iş sözleşmesine ek olarak mutlaka düzenlenmelidir.
- İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimi ile doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilmelidir.
- İşveren ve işçinin iletişimine dair hususlar uzaktan çalışan ve işveren tarafından belirlenmelidir.
- İşverene iş sağlığı ve güvenliğine dair önlemleri çalışana bilgilendirmek ve eğitim verme yükümlülüğü getirilmiştir. Yönetmeliğin 12. maddesi kapsamında İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.
Sonuç
COVID-19 salgını sebebiyle iş hayatında daha çok uygulanmaya başlayan uzaktan çalışma yönteminin yasal olarak düzenlenmesiyle birlikte bu yöntemin uygulanmasına dair boşluklar giderilmiş oldu. Yönetmelikle birlikte işveren ve işçilere farklı yükümlülükler getirildi.
Yönetmelik uyarınca;
- İşverenler, yeni işe alacakları işçilerle uzaktan çalışma sözleşmesi yapabilir. Sözleşmede uzaktan çalışmaya dair ücret, çalışma süreleri ve iş araçlarının temini gibi uzaktan çalışma esaslarını düzenleyen maddeler bulunmalıdır.
- İşverenler, halihazırda işyerinde çalıştırdığı işçileri salgın hastalık gibi zorlayıcı sebepler dahilinde işçinin onayı veya talebi olmaksızın uzaktan çalışmaya geçiş yaptırabilir.
- İşverenler, halihazırda işyerinde çalıştırdığı işçileri, işçilerin talebiyle ve iş sözleşmesinin uzaktan çalışma sözleşmesine dönüştürülmesiyle uzaktan çalışma yöntemiyle çalıştırabilir.
- İşverenler, işyerine ve yaptığı işe dair verilerin korunması ve paylaşımına ilişkin işletme kuralları belirlemeli ve uzaktan çalışanı bu kurallar ve ilgili mevzuat hakkında bilgilendirmelidir.
- İşverenler, verilerin korunmasına yönelik gerekli tedbirleri almalı ve korunması gereken verinin tanım ve kapsamını sözleşmede belirlemelidir.
- İşverenler, iş sağlığı ve güvenliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmesi konularında Yönetmelik’e uygun hareket etmeli ve ilgili tedbirleri almalıdır.
Kaynak: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/03/20210310-2.htm
Yazar Hakkında
